Pauline Westerman is programmamanager aan de Academie voor Wetgeving en hoogleraar Rechtsfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Als programmamanager richt zij zich voornamelijk op onderzoek en ontwikkeling. Zij leidt o.a. de onderzoeksgroep aan de Academie.
Veel rapporten en nota's prijzen een bepaalde manier van regelgeving en handhaving aan zonder zich daarbij direct bewust te zijn wat de veronderstellingen zijn die ten grondslag liggen aan die nieuwe modes. De implicaties daarvan zijn niet altijd duidelijk en in de meeste gevallen is men zich niet bewust van de dubbelzinnige betekenissen van de gebruikte termen. Ik zie rechtsfilosofie als een manier om dergelijke verzwegen veronderstellingen en dubbele betekenissen op het spoor te komen.
Neem bijvoorbeeld de veelal aangeprezen `open normstelling'. Wat zijn open normen? Verschillende invullingen daarvan zijn in omloop. Men denkt aan redelijkheid en billijkheid maar ook aan dingen als `goed werkgeverschap', of `zorgvuldigheid'. Al die open termen doen echter verschillende dingen. Ze kunnen meer beslisruimte geven aan de rechter, of juist aan de toezichthouder, of juist aan veldpartijen.
Voor wetgevingsjuristen denk ik dat het van belang is dat zij weten op welke verschillende manieren men kan denken over de aard en de functie van recht. Is de sturende functie het belangrijkste? En zo ja, kan die ten allen tijde worden verzoend met een faciliterende functie? Zijn er grenzen aan de manier waarop de overheid haar doelstellingen mag verwezenlijken? In hoeverre geeft het recht de grenzen daarvan aan? In hoeverre is het recht een neutraal instrument dat ingezet kan worden om overheidsbeleid te verwezenlijken? En hoe moet de taakverdeling zijn tussen wetgever, handhaver, rechter, en burger?
Heel veel. Voor mij als filosoof is het van het grootste belang om voeling te houden met de praktijk van regelgeving en handhaving, willen mijn filosofietjes niet verworden tot academische bellenblazerij. De trainees en andere wetgevingsjuristen zijn als het ware voor mij vensters op de werkelijkheid. Natuurlijk kun je wel van alles lezen over die praktijk, maar één treffend voorbeeld van alledag geeft meer inzicht dan tien artikelen bij elkaar. De voorbeelden die ik gebruik zijn dan ook voor het merendeel ontleend aan de trainees van de Academie.
Het mooie is natuurlijk dat men aan de Academie allemaal met dezelfde problemen bezig is. Op welk terrein men ook werkzaam is, bij welk departement ook, men komt vaak op dezelfde dilemma's uit. De Academie biedt een mooi forum om die dilemma's en problemen op een wat diepgaandere manier te delen, te bespreken en te bestuderen. Daarbij is een aardige spin-off natuurlijk dat je contacten met andere onderdelen van de Rijksoverheid kunt opdoen waar je nog jarenlang een beroep op kunt blijven doen.